REKLAM
Siyanür Nedir?
Siyanür, siyano grubu (-C≡N), bir karbon ve ona üç bağlı azot içeren kimyasal bileşiklere verilen addır. Organik ve inorganik çeşitleri bulunmakta yahut endüstriyel prosesler ile üretilmekte ve kullanılmaktadır. Gaz şeklinde görülebileceği gibi, katı olarak da muhafaza edilebilir. Bilinen en tehlikeli zehirlerden biridir
Organik bileşikleri
nitril grubu altında isimlendirilir ve çoğu zehirli olmaktan uzaktır. Citalopram , fadrozol ve ledrozol gibi ilaçlar bu gruba örnek olarak gösterilebilir. Öte yandan bazı bitkiler ve Hayvanlarca da üretilmektedir. Siyanürü doğal olarak üreten birçok bitki, bakteri ve böcek vardır. Kiraz, badem, kayısı, şeftali, erik, fasulye, patates, turp, lahana, şalgam, brokoli ve mısır siyanürlü bileşikleri doğal olarak üretmektedir.
Nerelerde Kullanılır?
Sodyum siyanür ve trityum siyanür demir çelik endüstrisi ve maden sanayi gibi çok çeşitli sanayi kollarında kullanılmakla beraber gaz formu hiydrosiyanik asit de ‘HCN’ akrilik fiber , plastik üretimi ve sentetik kauçuk uygulamalarında sıklık ile kullanılmaktadır. Hidrosiyanik asit 28 santigrat derecede kaynama noktasına ulaşır ve acı badem kokusuna sahiptir.
Günümüzde muhtelif siyanür çeşitleri farklı endüstri kollarında kullanılmaktadır. Bunlardan en önemlisi kimyasal üretim endüstrisidir. Bunu nylon, polyamid , akrilik ve plastik üretim sanayileri takip eder. Madencilikte de altın ve gümüş liç proseslerinde kullanılmaktadır.
Madencilikte siyanür kullanımı
Madencilikte siyanür kullanımı 1880’li yıllara dayanmaktadır. Özellikle altın ve gümüş üretiminde kullanılan siyanürün, kapalı devre sistemler ile kullanımı gerçekleşmektedir. Üretim sonucu oluşan atıklardaki siyanürü uzaklaştırmak INCO prosesi gibi çeşitli prosesler ile mümkündür [1]. Madene uygun planlama , yönetmelikler ve günümüz teknolojisi ile siyanürün taşıdığı riskler ortadan kaldırılmaktadır.
Tıbbi kullanımlar
Siyanür bileşiği sodyum nitroprussid , esasen diyabetik hastaların takibi olarak idrar keton cisimlerini ölçmek için esas olarak klinik kimyada kullanılır . Bazı durumlarda, acil tıbbi durumlarda insanlarda kan basıncında hızlı bir düşüş oluşturmak için kullanılır.
Yasadışı balıkçılık ve avlanma
Siyanürler , akvaryum ve deniz ürünleri pazarları için mercan resiflerine yakın canlı balıkları yakalamak için yasadışı bir şekilde kullanılmaktadır . Uygulama tartışmalı, tehlikeli ve zarar verici ancak kazançlı egzotik balık pazarı tarafından yönlendiriliyor.
Afrika’daki avcıların fildişi için filleri öldürmek için su çukurlarını zehirlemek için siyanür kullandıkları bilinmektedir.
Haşere kontrolü
Amerika Birleşik Devletleri’nde M44 siyanür cihazı ile (aynı zamanda bir ‘siyanür tabancası’ veya ‘siyanür tuzağı’ olarak adlandırılır) çakallar, vahşi köpekler ve Tilkilerin ortadan kaldırılması için kullanılır. Siyanür, ayrıca, Yeni Zelanda’da haşere kontrolü için kullanılmaktadır. Siyanürün nesli tükenmekte olan kivi de dahil olmak üzere yerli kuşları öldürdüğü bilinmektedir. Yeni Zelanda’da siyanürün saklanması, kullanılması için lisans gerekir.
İnsan zehirlemesi
İnsanların kasıtlı siyanür ile zehirlenmeleri tarih boyunca birçok kez meydana geldi.
En önemlisi, Zyklon-B ile salınan hidrojen siyanür, Holocaust’un sistematik kitle cinayetlerinde , özellikle imha kamplarında yaygın olarak kullanıldı . (Nazi Almanyası tarafından kullanılan gaz odalarında yaklaşık bir milyon insanın katledilmesiyle meşhur .)
Türkiyede insan zehirlenmeleri
Zaman zaman intihar ve zehirlenme vakaları gözlenmektedir.
(bkz1) (bkz2)
Gıda katkı maddesi
Sofra tuzlarında topaklanmayı önleme amacı ile zararsız yöntem metodu ile kullanılmaktadır.
Ne kadar Zehirlidir?
Az miktarda siyanür
Vücudumuzda ve çeşitli yiyeceklerin içinde bulunur. Vücutta depolanmaz, kanserojen değildir. Günümüzde en çok sigara dumanı ve yangınların dumanının solunması ile maruz kalınmaktadır.
Solunum yoluyla, su ve yiyecekler yoluyla ve temas (dokunma) yoluyla vücuda geçer, vücuda geçtikten sonra son derece hızlı bir şekilde dolaşım sistemine ulaşır. Zararsız miktarda alınan siyanür, ilk 24 saat içinde boşaltım ve solunum sistemleri yoluyla vücudu terk eder.
Yüksek miktarda siyanür
Vücudumuz için Çok tehlike arz eder. Siyanür kanda bulunan methemoglobin‘e irreversible (geri dönüşümsüz) bir şekilde bağlanarak etkinlik gösterir. Bu özelliği kanın dokulara oksijen perfüzyonunu sağlayamaması sonucu hipoksi‘ye ve sonuçta hipoksik şok ve ölüme neden olur. Oksijen mevcuttur fakat kanda taşınamaz. Vücut adeta oksijen havuzunda boğulur.
Ölüm Etkisi
Kanin oksijen taşıma özelliğini yok ederek ölüme sebebiyet verir. siyanür’le zehirlenmenin ilk belirtisi olarak, hızlı ve derin nefes alma ihtiyacı ve akabinde solunum yetmezliği, Çırpınma ve zihin kaybınız olur. belirtilerin görülme süresi ve şiddeti, maruz kaldığınız zehir miktarına göre değişir.
Ne kadar Sürede öldürür?
150-300 mg siyanür alımı 15-20 dakika içinde ölüme yol açar.
Siyanür Tedavisi
Tedavide amaç zehirli maddenin zehirsiz başka bir metabolite çevrilmesidir. Bunun için öncelikle hastaya sodyum nitrit verilir. Bu madde methemoglobin’e siyanür ile yarışmalı olarak bağlanır ve siyanür bu sayede methemoglobin’e bağlanamaz. Daha sonra verilen sodyum tiyosülfat ise siyanür ile reaksiyona girerek tiyosiyanat oluşturur. Bu madde vücut için toksik değildir ve böbreklerden atılır.