REKLAM
Bipolar bozukluk, bireyin duygudurumunda, enerjisinde ve aktivite seviyesinde aşırı ve keskin dalgalanmalarla karakterize olan kronik bir ruh sağlığı durumudur. Halk arasında “manik depresif hastalık” veya “iki uçlu mizaç bozukluğu” olarak da bilinir. Bu rahatsızlığa sahip kişiler, hayatlarını ve ilişkilerini ciddi şekilde etkileyebilen yoğun duygusal dönemler yaşarlar.
Bu dönemler, kişinin aşırı coşkulu, enerjik ve taşkın olduğu mani veya daha hafif formu olan hipomani dönemleri ile aşırı üzgün, umutsuz ve çökkün hissettiği depresif dönemler arasında gidip gelir. Bu iki “uç” arasındaki geçişler, bazen haftalarca, aylarca sürebilir.
Bipolar Bozukluğun Belirtileri: İki Farklı Uç
Bipolar bozukluğun belirtileri, kişinin içinde bulunduğu döneme (mani/hipomani veya depresyon) göre tamamen zıtlık gösterir.
1. Mani ve Hipomani Dönemi Belirtileri (Taşkınlık Dönemi)
Mani, kişinin normal halinden belirgin şekilde farklılaştığı, en az bir hafta süren aşırı coşkulu bir dönemdir. Hipomani ise maninin daha hafif bir formudur, belirtiler daha az şiddetlidir ve genellikle en az dört gün sürer.
- Aşırı Mutluluk ve Coşku: Kişi kendini olağanüstü iyi, ” dünyanın tepesinde” hisseder.
- Artan Enerji ve Aktivite: Sürekli hareket halindedir, yerinde duramaz.
- Azalmış Uyku İhtiyacı: Çok az uyumasına rağmen (örneğin günde 2-3 saat) kendini dinç ve enerjik hisseder.
- Hızlı ve Çok Konuşma: Düşünceler hızla akar (düşünce uçuşması), kişi araya girmeden sürekli ve hızlı konuşur.
- Aşırı Özgüven: Gerçekçi olmayan bir özgüvene sahiptir, her şeyi yapabileceğine inanır.
- Dikkat Dağınıklığı: Kolayca dikkati dağılır, bir konudan diğerine atlar.
- Riskli Davranışlar: Sonuçlarını düşünmeden ani kararlar alır. Aşırı para harcama, hızlı araba kullanma, uygunsuz cinsel davranışlar veya anlamsız yatırımlar yapma gibi eylemlerde bulunur.
- Kolayca Sinirlenme (İrritabilite): Engellendiğinde veya istekleri olmadığında aşırı tepki verebilir, öfkelenebilir.
2. Depresif Dönem Belirtileri (Çökkünlük Dönemi)
Bu dönem, en az iki hafta sürer ve majör depresyon belirtileriyle aynıdır.
- Derin Üzüntü ve Umutsuzluk: Sürekli bir hüzün, boşluk ve ağlama hissi.
- İlgi ve İstek Kaybı: Eskiden keyif aldığı aktivitelere (hobi, sosyalleşme vb.) karşı ilgisini tamamen yitirme.
- Enerji Kaybı ve Yorgunluk: En basit işleri bile yapacak gücü kendinde bulamama.
- Uyku Sorunları: Çok fazla uyuma (hipersomni) veya uykusuzluk çekme (insomni).
- İştah Değişiklikleri: Kilo kaybına neden olan iştahsızlık veya kilo alımına yol açan aşırı yeme.
- Değersizlik ve Suçluluk Hissleri: Kendini değersiz, işe yaramaz veya aşırı suçlu hissetme.
- Konsantrasyon Güçlüğü: Odaklanma, karar verme ve hatırlamada zorluk çekme.
- Ölüm veya İntihar Düşünceleri: Hayatın anlamsız olduğunu düşünme ve kendine zarar verme eğilimleri.
Bipolar Bozukluğun Türleri
Bipolar bozukluğun farklı türleri vardır, en yaygın olanları şunlardır:
- Bipolar I Bozukluk: Kişinin en az bir tam mani dönemi geçirmesiyle teşhis edilir. Bu mani döneminden önce veya sonra genellikle hipomani veya majör depresif dönemler de yaşanır.
- Bipolar II Bozukluk: Kişinin en az bir hipomani ve en az bir majör depresif dönem geçirmesiyle tanımlanır. Bipolar II’de tam mani dönemi görülmez.
- Siklotimik Bozukluk: En az iki yıl boyunca, tam bir dönem kriterlerini karşılamayan çok sayıda hipomani ve depresif belirti dönemlerinin yaşandığı daha hafif bir formdur.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Bipolar bozukluğun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, çeşitli faktörlerin bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülmektedir:
- Genetik Yatkınlık: Ailede bipolar bozukluk öyküsü olması en önemli risk faktörüdür.
- Beyin Yapısı ve Kimyası: Beyindeki nörotransmitter adı verilen kimyasalların (serotonin, dopamin, noradrenalin) dengesizliğinin rol oynadığı düşünülmektedir.
- Çevresel Faktörler: Yoğun stres, travmatik bir yaşam olayı, sevilen birinin kaybı veya ciddi bir hastalık gibi tetikleyici faktörler, genetik yatkınlığı olan kişilerde hastalığın ortaya çıkmasını tetikleyebilir.
Teşhis ve Tedavi
Bipolar bozukluk, bir psikiyatri uzmanı tarafından yapılan detaylı bir klinik değerlendirme ile teşhis edilir. Tedavisi ömür boyu süren bir süreçtir ve temel olarak iki yaklaşımdan oluşur:
- İlaç Tedavisi: Tedavinin temel taşıdır. Duygudurum dalgalanmalarını kontrol altına almak için duygudurum düzenleyicileri (lityum, valproik asit vb.), antipsikotikler ve bazen antidepresanlar (mani riskine karşı dikkatle) kullanılır.
- Psikoterapi (Konuşma Terapisi): Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) gibi yöntemlerle hastanın hastalığını anlaması, belirtileri yönetmeyi öğrenmesi, stresle başa çıkma becerileri kazanması ve ilişkilerini düzenlemesi hedeflenir.
Doğru tedavi ve düzenli takip ile bipolar bozukluğu olan bireyler, belirtilerini kontrol altına alarak sağlıklı, dengeli ve üretken bir yaşam sürebilirler.