REKLAM
Prolaktin Nedir? Vücuttaki Rolü, Yüksekliği ve Düşüklüğü
Halk arasında “süt hormonu” olarak da bilinen prolaktin (PRL), beynin tabanında yer alan hipofiz bezi tarafından üretilen bir hormondur. Başta süt üretimi olmak üzere vücutta üreme sağlığı, metabolizma ve bağışıklık sistemi gibi birçok önemli süreçte rol oynar. Hem kadınlarda hem de erkeklerde bulunur, ancak seviyeleri ve etkileri cinsiyete ve fizyolojik duruma göre farklılık gösterir.
Prolaktinin Vücuttaki Temel Görevleri
Prolaktin hormonunun başlıca fonksiyonları şunlardır:
- Süt Üretimi (Laktasyon): En bilinen ve temel görevi, doğum yapmış kadınlarda meme bezlerini uyararak süt üretimini başlatmak ve devamlılığını sağlamaktır. Hamilelik boyunca artan prolaktin seviyeleri, memeleri emzirmeye hazırlar.
- Üreme Sağlığının Düzenlenmesi:
- Kadınlarda: Doğumdan sonra yüksek prolaktin seviyeleri, yumurtlamayı ve adet döngüsünü geçici olarak baskılayarak yeni bir gebeliğin oluşmasını önleyebilir. Bu, vücudun emzirme dönemine odaklanmasını sağlayan doğal bir mekanizmadır. Normal zamanlarda ise prolaktin seviyelerindeki anormallikler adet düzensizliklerine ve kısırlığa yol açabilir.
- Erkeklerde: Prolaktinin erkeklerdeki rolü tam olarak aydınlatılamamış olsa da, testosteron üretimi ve cinsel fonksiyonlar üzerinde etkili olduğu bilinmektedir.
- Bağışıklık Sistemi ve Metabolizma: Prolaktinin bağışıklık sistemini düzenleyici ve metabolik süreçlerde rol oynadığına dair çalışmalar bulunmaktadır.
- Davranışsal Etkiler: Özellikle annelik içgüdüsü ve stres yanıtı gibi davranışlar üzerinde etkili olabileceği düşünülmektedir.
Prolaktin Yüksekliği (Hiperprolaktinemi)
Kanda prolaktin seviyesinin normalden yüksek olması durumudur ve oldukça sık rastlanan bir hormonal bozukluktur.
Nedenleri:
- Prolaktinoma: Hipofiz bezinde oluşan iyi huylu tümörler en yaygın nedendir. Bu tümörler kontrolsüz bir şekilde prolaktin üretir.
- İlaçlar: Antidepresanlar, antipsikotik ilaçlar ve bazı tansiyon ilaçları yan etki olarak prolaktin seviyesini artırabilir.
- Hipotiroidi: Tiroid bezinin az çalışması.
- Polikistik Over Sendromu (PKOS).
- Fizyolojik Nedenler: Gebelik, emzirme, yoğun egzersiz, stres, uyku ve cinsel ilişki gibi durumlar prolaktin seviyesini geçici olarak yükseltebilir.
- Diğer Tıbbi Durumlar: Kronik böbrek yetmezliği, karaciğer hastalıkları ve göğüs duvarına alınan darbeler.
Belirtileri:
| Kadınlarda Görülen Belirtiler | Erkeklerde Görülen Belirtiler |
| Adet düzensizlikleri veya adetin tamamen kesilmesi | Cinsel istekte azalma (düşük libido) |
| Hamilelik veya emzirme dışı memeden süt gelmesi (galaktore) | Sertleşme sorunları (erektil disfonksiyon) |
| Kısırlık (yumurtlamanın baskılanması nedeniyle) | Kısırlık (sperm kalitesinin düşmesi) |
| Vajinal kuruluk ve cinsel ilişki sırasında ağrı | Vücut kıllarında azalma |
| Cinsel istekte azalma | Nadiren memelerde büyüme (jinekomasti) ve akıntı |
| Baş Ağrısı ve Görme Sorunları: Yüksekliğin nedeni büyük bir hipofiz tümörü ise, bu tümörün beyne ve görme sinirlerine baskı yapması sonucu ortaya çıkabilir. |
Prolaktin Düşüklüğü (Hipoprolaktinemi)
Prolaktin seviyesinin normalden düşük olması nadir görülen bir durumdur.
Nedenleri:
- Hipofiz bezinin yetersiz çalışması (hipopitüitarizm).
- Bazı ilaçların (örneğin dopamin agonistleri) kullanımı.
- Aşırı dopamin salgılanması.
Belirtileri:
- Kadınlarda: En belirgin ve yaygın semptom, doğum sonrası yeterli süt üretememek veya sütün hiç gelmemesidir. Yumurtalık fonksiyonlarında bozulmalara da yol açabilir.
- Erkeklerde: Erken boşalma ve sertleşme sorunları gibi cinsel işlev bozukluklarına neden olabilir.
Teşhis ve Tedavi
Prolaktin seviyesi, basit bir kan testi ile ölçülür. Testin doğru sonuç vermesi için genellikle sabah saatlerinde, aç karnına ve dinlenmiş bir durumda kan alınması istenir.
- Yüksek Prolaktin Tedavisi: Tedavi, altta yatan nedene bağlı olarak planlanır. En yaygın tedavi yöntemi, prolaktin seviyesini düşüren ve varsa hipofizdeki tümörü küçülten ilaçlardır (dopamin agonistleri). İlaç tedavisinin yetersiz kaldığı veya tümörün çok büyük olduğu nadir durumlarda cerrahi müdahale veya radyoterapi gerekebilir.
- Düşük Prolaktin Tedavisi: Genellikle belirgin bir şikayete yol açmadığı için spesifik bir tedavisi yoktur. Eğer altta yatan bir hipofiz yetmezliği gibi bir durum varsa, bu durumun tedavisine odaklanılır.
Eğer yukarıda belirtilen semptomlardan herhangi birini yaşıyorsanız, bir endokrinoloji uzmanına veya kadın hastalıkları ve doğum uzmanına başvurmanız önemlidir.