REKLAM
Transkripsiyon, biyolojide, bir canlının DNA‘sında saklı olan genetik bilginin geçici bir haberci molekül olan RNA‘ya (genellikle mRNA’ya) kopyalanması sürecidir.
Basitçe ifade etmek gerekirse, hücrenin, ana bilgi kaynağı olan DNA’daki bir genin talimatını okuyup, bu talimatın bir çalışma kopyasını (RNA’yı) çıkarması işlemidir.
Transkripsiyon Ne İşe Yarar? (Genetik Bilgi Akışı)
Transkripsiyon, genetik bilginin hücre içinde aktarılmasının ilk ve en önemli adımıdır. Bu süreç, “Santral Dogma” olarak adlandırılan temel bilgi akışının bir parçasıdır:
- Amaç: DNA, çekirdekte güvende tutulması gereken ana arşiv gibidir. Proteinler (hücrenin işçileri) ise sitoplazmada üretilir. Transkripsiyon, bu iki katman arasındaki bilgi aktarımını sağlar.
- Fonksiyon: DNA’daki bir genin dizilim bilgisi, RNA polimeraz enzimi tarafından bir RNA dizisi olarak kopyalanır. Bu RNA kopyası daha sonra translasyon (çeviri) adı verilen süreçte okunarak hücrenin ihtiyaç duyduğu spesifik proteinlerin sentezlenmesi için talimatı taşır.
Yani, transkripsiyonun nihai amacı, genetik bilgiyi kullanarak hücredeki tüm yapısal ve işlevsel görevleri yerine getirecek olan proteinleri üretmektir.
Süreç Nasıl Gerçekleşir?
Transkripsiyon, büyük ölçüde RNA Polimeraz adı verilen bir enzim tarafından gerçekleştirilir ve üç ana aşamadan oluşur:
1. Başlama (Initiation)
- RNA Polimeraz enzimi, DNA üzerindeki, kopyalanacak genin başlangıç noktasını belirleyen promotör adı verilen özel bir bölgeye bağlanır.
- Bu bağlanma, DNA çift sarmalının o bölgede açılmasını ve kopyalanacak zincirin (şablon zincir) ortaya çıkmasını sağlar.
2. Uzama (Elongation)
- RNA Polimeraz, DNA’nın şablon zincirini okuyarak ilerler.
- Okuduğu nükleotid dizisine (örneğin A, T, G, C) karşılık gelen tamamlayıcı RNA nükleotidlerini (A, U, C, G) birbirine ekleyerek bir RNA ipliği sentezler.
- Not: DNA’daki Timin (T) bazı yerine RNA’da Urasil (U) bazı kullanılır.
3. Sonlanma (Termination)
- RNA Polimeraz, genin sonunu belirten sonlanma dizisine ulaştığında durur.
- Yeni sentezlenmiş olan RNA molekülü, DNA şablonundan ve RNA Polimeraz enziminden ayrılarak serbest kalır.
Yerleri Farklı: Ökaryotlarda (bizim gibi çekirdekli canlılarda) transkripsiyon çekirdekte gerçekleşirken, protein sentezi (translasyon) sitoplazmada gerçekleşir. Prokaryotlarda (bakterilerde) ise bu iki olay sitoplazmada neredeyse eş zamanlı olarak başlar.