REKLAM
Paleografya, en basit tanımıyla eski yazı bilimidir.
Paleografya Nedir ve Ne İşe Yarar?
Paleografya, tarih boyunca kullanılmış olan eski yazı çeşitlerini inceleyen ve bu yazıların okunmasını sağlayan bilim dalıdır. Adı, Yunanca’da “eski” anlamına gelen palaiós ve “yazmak” anlamına gelen grapheía kelimelerinin birleşiminden gelir.
Temel Görevi
Paleografyanın temel görevi, eski metinlerin ve belgelerin doğru bir şekilde anlaşılmasını sağlamaktır. Bunu yaparken:
- Alfabeleri Çözer: Tarih boyunca kullanılmış olan (çivi yazısı, hiyeroglifler, eski Arap harfleri gibi) farklı alfabeleri deşifre eder.
- Yazı Tiplerini İnceler: Yazının karakteristiğini, el yazısı biçimlerini (örneğin Osmanlıca’daki Siyakat, Rika veya Divani gibi farklı yazı türlerini), kısaltmaları ve noktalama işaretlerini analiz eder.
- Tarihlemeye Yardım Eder: Yazı stilindeki değişikliklere bakarak bir belgenin hangi döneme ait olduğunu belirlemeye yardımcı olur.
Tarih Bilimine Katkısı
Paleografya, tarih biliminin en önemli yardımcı dallarından biridir çünkü:
- Tarihi Aydınlatır: Geçmiş uygarlıklara ait anıtlar, antlaşmalar, günlük kayıtlar ve edebi eserler gibi yazılı belgelerin okunmasını sağlayarak, o döneme ait siyasi, kültürel ve sosyal olayların aydınlatılmasına doğrudan katkıda bulunur (Örn: Kadeş Antlaşması, Orhun Kitabeleri).
- Belge Gerçekliğini Kontrol Eder: Yazının özelliklerini inceleyerek bir belgenin sahte olup olmadığını veya ne zaman ve nerede yazıldığını tespit etmeye yardımcı olur.
Kısacası, paleografya olmasaydı, yüzlerce veya binlerce yıl önce yazılmış birçok tarihi metin ve bilgi, günümüzde bir sır olarak kalırdı.
Paleografyayı, taş veya mermer gibi sert materyaller üzerine kazınmış yazıları (yazıtları) inceleyen Epigrafi bilimi ile karıştırmamak gerekir. Paleografya genellikle parşömen, kağıt gibi malzemeler üzerindeki el yazılarıyla ilgilenir.