REKLAM
Dünya’nın katmanları denildiğinde genelde aklımıza iç katmanlar (çekirdek, manto) gelse de, “gözlemlenebilir” katmanlar, yani doğrudan üzerinde yaşadığımız, etkileşimde bulunduğumuz ve gördüğümüz katmanlar şunlardır:
Bu katmanlar birbiriyle sürekli etkileşim halinde olan ve “Yeryüzü Sistemleri” olarak da adlandırılan dört ana küreden oluşur:
1. Hava Küre (Atmosfer)
Dünya’yı çepeçevre saran gaz tabakasıdır. Gözlemlenebilir özellikleri şunlardır:
- Hava Olayları: Bulutları, yağmuru, karı, rüzgarı ve fırtınaları doğrudan görür ve hissederiz.
- Gökyüzü: Gündüzleri mavi, gün batımında ise kırmızı ve turuncu tonlarda gördüğümüz gökyüzü atmosferin bir sonucudur.
- Solunum: Yaşam için gerekli olan ve soluduğumuz havanın kendisi atmosferin en temel parçasıdır.
2. Taş Küre (Litosfer)
Üzerinde durduğumuz katı yerkabuğudur. Gözlemlenebilir özellikleri şunlardır:
- Yeryüzü Şekilleri: Dağlar, ovalar, platolar, vadiler ve kıtaların tamamı bu katmanın bir parçasıdır.
- Toprak ve Kayaçlar: Bastığımız toprak, gördüğümüz kayalar ve mineraller litosferin en belirgin unsurlarıdır.
- Volkanik Faaliyetler ve Depremler: Bu katmandaki hareketlerin gözlemlenebilir ve hissedilebilir sonuçlarıdır.
3. Su Küre (Hidrosfer)
Dünya’daki tüm su kütlelerini kapsayan katmandır. Gözlemlenebilir özellikleri şunlardır:
- Okyanuslar ve Denizler: Dünya yüzeyinin büyük bir kısmını kaplayan devasa su kütleleridir.
- Göller ve Nehirler: Karalar üzerindeki tatlı su kaynaklarıdır.
- Buzullar ve Buz Kütleleri (Kriyosfer): Hidrosferin donmuş halidir. Kutuplardaki buzullar, dağlardaki buzullar ve buzdağları bu katmana dahildir ve gözlemlenebilirler.
- Yeraltı Suları: Kaynak suları olarak yeryüzüne çıktıklarında gözlemlenebilir hale gelirler.
4. Canlı Küre (Biyosfer)
Yukarıdaki üç katmanın içinde ve etkileşimiyle var olan tüm canlı yaşamını içeren katmandır.
- Bitkiler: Ormanlar, çayırlar, otlar ve tüm bitki örtüsü biyosferin en temel gözlemlenebilir parçasıdır.
- Hayvanlar: Karada, suda ve havada yaşayan tüm hayvanlar bu kürenin bir parçasıdır.
- İnsanlar: Bizler de biyosferin bir parçasıyız ve yaptığımız her şeyle (şehirler, tarım alanları vb.) bu katmanı şekillendiririz.
Doğrudan Gözlemlenemeyen İç Katmanlar
Bu gözlemlenebilir katmanların altında ise, varlıklarını ancak sismik dalgalar gibi dolaylı yöntemlerle bildiğimiz iç katmanlar yer alır:
- Manto (Ateş Küre): Yerkabuğunun altındaki sıcak ve akışkan katman.
- Çekirdek (Ağır Küre): Dünya’nın merkezindeki en sıcak ve en yoğun katman.
Özetle, dışarıdan baktığımızda veya üzerinde yaşadığımızda doğrudan gözlemlediğimiz katmanlar; Atmosfer, Litosfer, Hidrosfer ve bunların etkileşimiyle oluşan Biyosfer‘dir.