REKLAM
Türkiye’de Genetiği Değiştirilmiş Organizmalı (GDO) ürünlerin durumu ve listesi hakkında kesin ve güncel bir liste sunmak oldukça zordur. Bunun temel nedenleri Türkiye’deki mevcut yasal düzenlemeler ve bu konudaki uygulamalardır.
Türkiye’deki durumu şu şekilde özetleyebiliriz:
Yasal Durum:
- İnsan Gıdasında GDO’lu Üretim Yasak: Türkiye’de GDO’lu bitki ve hayvanların üretimi yasaktır. Dolayısıyla, teoride Türk tarım ürünlerinin GDO’lu olmaması gerekmektedir. Bir çiftçinin GDO’lu tohum ekip üretim yapması yasal değildir.
- İthalat ve Etiketleme: Gıdalarda “GDO’suz” (GMO-Free) etiketlemesi yaygındır. Ancak Biyogüvenlik Kanunu’na göre, belirli GDO’lu ürünlerin (genellikle hayvan yemi olarak kullanılmak üzere) ithalatına Biyogüvenlik Kurulu tarafından onay verilebilmektedir. Gıda ürünlerinde ise GDO bileşeni tespit edilirse bu ürünlerin piyasaya sürülmesine izin verilmez. “Binde 9” kuralı olarak bilinen bir eşik değeri bulunmaktadır; bu oranın altındaki GDO bulaşmaları (taşıma, depolama sırasında tesadüfi karışmalar gibi) GDO’lu olarak kabul edilmez.
Hangi Ürünlerde GDO Riski Bulunabilir?
Kesin bir “GDO’lu ürünler listesi” olmamakla birlikte, dünya genelinde genetiği en çok değiştirilen ve bu nedenle ithal ürünlerde veya yem sanayinde karşımıza çıkma potansiyeli olan başlıca ürünler şunlardır:
- Soya: Dünyadaki soyanın çok büyük bir kısmı (%90’dan fazlası) GDO’ludur. Soya; lesitin, soya yağı, soya unu gibi çok sayıda işlenmiş gıdanın içinde bulunur. Türkiye, hayvan yemi sanayisi için büyük miktarda GDO’lu soya ithal etmektedir.
- Mısır: Soya gibi mısır da dünyada genetiği en çok değiştirilen ürünlerden biridir. Mısır şurubu (nişasta bazlı şeker), mısır yağı, mısır nişastası gibi bileşenler yoluyla pek çok paketli üründe yer alabilir. Türkiye, yem amacıyla GDO’lu mısır ve türevlerinin ithalatına izin vermektedir.
- Pamuk: Genetiği değiştirilmiş pamuk, tekstil endüstrisinin yanı sıra pamuk yağı (yemeklik yağ) ve hayvan yemi üretiminde de kullanılır.
- Kanola (Kolza): Özellikle yağ üretiminde kullanılan kanolanın da dünya genelinde GDO’lu çeşitleri yaygındır.
- Şeker Pancarı: Bazı ülkelerde, özellikle ABD’de, GDO’lu şeker pancarı yaygın olarak yetiştirilmektedir.
Neden Türkiye’de Marketlerde “GDO’lu Ürün” Etiketi Görmüyoruz?
Çünkü yasalar gereği, insan tüketimine yönelik gıda ürünlerinde GDO’lu bileşenlerin bulunması yasaktır. Raflardaki bir üründe yasal sınırların üzerinde GDO tespit edilirse, bu ürünün satışı durdurulur. Bu nedenle, bir markanın ürününü “GDO’ludur” şeklinde etiketleyerek satması mümkün değildir. Tartışmalar daha çok, ithal yemlerle beslenen hayvanlardan elde edilen et, süt, yumurta gibi ürünlerin “dolaylı GDO’lu” sayılıp sayılmayacağı ve denetimlerin yeterliliği üzerine yoğunlaşmaktadır.
Özetle, Türkiye’de yasal olarak market raflarında bulabileceğiniz resmi bir GDO’lu gıda ürünleri listesi yoktur, çünkü insan gıdası olarak satışları yasaktır. Ancak, dünya genelindeki üretim ve ithalat (özellikle hayvan yemi) göz önüne alındığında, soya ve mısır gibi ürünleri içeren işlenmiş gıdalarda GDO riski her zaman bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Tüketiciler genellikle “GDO’suz” veya “Organik” etiketli ürünleri tercih ederek bu riskten kaçınmaya çalışmaktadır.