Göktürk Alfabesi Özellikleri
Türk kağanlıkları tarafından kullanılan bu alfabede 4 ü sesli olmak üzere toplam 38 harf bulunuyor. Alfabede yer alan damgalar sesleri temsil eder. Alfabede “a-e”, “i-ı”, “o-u”, “ö-ü” sesleri de birbirinden ayılmadan kullanılmaktadır. Bu alfabe ile yazı yazılırken sağdan sola ya da yukardan aşağıya doğru bitiştirilme yapılmadan yazım yapılır. Sözcük ayrımı için iki nokta kullanılmaktadır.
Toplamda 38 harf bulunan Göktürk Alfabesinin kullanıldığı Orhun harfleri Yenisey yazı sisteminde 150’den fazla işaret bulunuyor. Elenen işaretler Orhun alfabesinde 38’e düşer. 4’ünlü olan harflerin 34’ü ünsüz harflerden oluşur. Alfabe içerisinde bu kadar sessiz harf bulunmasının ana nedeni bazı harflerin iki işaret ile gösterilmesidir. Alfabenin diğer özellikleri şöyledir:
- * Yanındaki sesli harfin ince ya da kalın oluşuna göre “y, t, s, r, n, l, ğ, g, d, b” seslerini veren ikişer harf vardır.
- * Çift seslerde çift ünsüz işaretleri bulunur. Bunlar “yn, nç, ok, ık” gibi kullanılabilir.
- * Sesli harfler ayrılmadan kullanılır. Ünlü uyumunun gerektirdiği gibi yazılır ve okunur.
- * Latin harflerinde olduğu gibi bitişmeyen Göktürk harfleri ayrı olarak kullanılır.
- * Sözcükler arasına üst üste iki nokta konularak ayrılır. Başka bir noktalama işareti bulunmaz.
- * Yazı genel olarak sağdan dola kullanılır.
- * Sesli harfler çok kullanılmaz. Sesli harfler var ise ilk hecede yer alır. Sonrasındaki sesliler aynı olduğunda kullanılmaz. Sadece son harf sesli ise yazılır.
- * Sessiz harflerde karışıklık ya da karıştırma olmaz. İnce ve kalın sessiz harfler birbiri yerine kullanılabilir. Örneğin s harfi i içinde kullanılabiliyor.